Obezite anne karnında izlenmeye başlanabilecek

Obeziteye yol açan nedenleri, döllenmeden başlayarak anne karnında devam eden  süreçte araştıran  eprObes (Early Prevention of Obesity - Obezitenin Erken Önlenmesi) projesinin üçüncü konsorsiyum toplantısı 2-4 Ekim 2024 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleşti. Mayıs 2023 ‘te başlayan ve beş yıl sürecek projenin sonunda; obeziteye yol açan nedenler, obezitenin yaratmış olduğu sonuçlar, obezitenin kardiyovasküler hastalıklara yol açan etkenleri gibi çok çeşitli konularda kapsamlı bilgilere ulaşılabilecek.

Obezite tüm dünyada giderek artan bir sağlık sorunu ve Türkiye için de büyük bir tehdit. Dünya Sağlık Örgütünün 2016 yılı araştırmasına göre ülkemiz obezite konusunda en hızlı artış gösteren ülkelerden birisi. Toplumun yüzde 30’u aşırı kilolu, yüzde 25 ise obez grubunda. 2060 yılında tüm dünyada obez oranının yüzde 75’e çıkacağı beklenirken bu rakamın ülkemizde yüzde 90’a ulaşacağı öngörülüyor.

Avrupa Birliği tarafından finanse edilen ve obezitenin yarattığı sorunlar ve sonuçlar üzerine kapsamlı bir araştırmayı içeren eprObes (Early Prevention of Obesity - Obezitenin Erken Önlenmesi) projesinde, Türkiye, Fransa, İspanya, Polonya, Almanya, Belçika,  Estonya, Danimarka ve Litvanya olmak üzere 9 Avrupa ülkesinden 21 farklı paydaş yer alıyor. Obezitenin kökeninde yer alan erken dönem patojenik mekanizmaları ve metabolik hastalıkların belirteçlerini tanımlayarak, bu sorunları etkin bir şekilde önlemeyi hedefleyen eprObes projesinin 2-4 Ekim’de İstanbul’da gerçekleşen toplantısında, projenin ilerlemesi değerlendirildi ve yeni bulgular tartışıldı.

Projenin koordinatörü olan İspanya Cordoba Üniversitesi’nden Prof.Dr. Manuel Tena-Sempere, İstanbul’da düzenlenen basın toplantısında, bu projenin sadece araştırma amaçlı olmadığını aynı zamanda araştırmalar sonucunda elde edilecek verilerle, değişik hedef gruplarına yönelik neler yapılması gerektiği konusunda da materyaller hazırlanacağını söyledi. Avrupa Birliğinin bu proje için on milyon avroya yakın fon ayırdığını belirten Prof.Dr. Manuel Tena-Sempere, yapılacaklardan en önemlilerinden birinin web app geliştirilmesi ve bunun okullarda kullanılması olacağını belirtti ve şunları söyledi:

“Bu projede; obezite nasıl ortaya çıkar, daha anne karnından başlayarak hatta döllenmeden başlayarak obeziteye yol açan nedenler ve obezitenin yaratmış olduğu sonuçlar nelerdir, obezitenin kardiyovasküler hastalıklara yol açan etkenleri nelerdir gibi çok konuyu araştırıyoruz. Biliyoruz ki obezite artık tüm dünyada bir pandemi. Bu sorunun gebelikten önce döllenme esnasında da önlenebileceğini öğrendik ve anne karnından başlayarak erken bebeklik döneminde, çocukluk döneminde ve genç erişkin döneminde bunu nasıl önleyebiliriz, nasıl tedavi edebiliriz sorularının cevapları üzerinde yoğunlaştık.

Burada faydalandığımız önemli kaynaklardan birisi de yapay zeka. Çünkü klasik istatistiksel yöntemlerle bu karmaşıklığı çözmek ne kadar zorsa yapay zeka yöntemiyle tüm verileri değerlendirerek hem karar vericilere hem sağlık otoritelerine çok daha net mesajlar vermek ve çok daha ayrıntılı bilgiyi basite indirgeyerek nelerin yapılması gerektiğini onlara söylemek kolaylaşıyor.”

Projenin Türkiye paydaşı olan Hipertansiyon ve Ateroskleroz Derneği Başkanı ve eproBes Projesi Yönetim Kurulu üyesi Prof. Dr. Serap Erdine Türkiye çalışmalarında Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı  ile işbirliği yaptıklarını söyledi. Prof. Serap Erdine projeyle ilgili şu bilgileri paylaştı:

“Obezitede kalıtsal faktörler kadar çevresel, sosyoekonomik, beslenme alışkanlığı, uyku düzeni, internet bağımlılığı gibi çok çeşitli risk faktörleri rol oynamakta.  Yapay zekânın buradaki rolü bu karmaşık yapıyı çok daha basite indirgeyerek gerekli önlemlerin daha erken dönemde alınabilmesini sağlamak. İstanbul’da gerçekleşen toplantıda konuyu her boyutu ile derinlemesine tartıştık ve çıktıları Aralık ayında bir rapor haline getirerek kamuoyu ile paylaşacağız.”

Obezite Hakkında Genel Bilgi:

Obezite, dünya çapında toplum sağlığına yönelik temel tehditlerden biridir ve son on yılda yaygınlığı sürekli bir artış göstermektedir. Geniş çaplı araştırmalara karşın obeziteye yönelik tedavi girişimlerinin etkinliği henüz beklenenin çok altındadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2016 ‘da yaptığı değerlendirmelere göre Türkiye Avrupa’da obezitenin en yaygın olduğu ülkedir. Türkiye Sağlık Araştırması’nın 2022 yılı verileri erişkinlerin yüzde 20 ‘sinin obez, yüzde 35 ‘inin aşırı kilolu olduğunu ve kadınlarda erkeklere kıyasla daha fazla olduğunu göstermiştir.

Dünyada 2030’da her beş kadından birinin ve her yedi erkekten birinin obez olacağı ve toplam rakamın bir milyar kişiye ulaşması öngörülmekte. Ülkelerin çoğunda 2060 yılında obezite görülme sıklığının yüzde 70 ‘e, ülkemizde ise yüzde 94’e ulaşması bekleniyor.

Tüm bu veriler, Tip 2 diyabet, hipertansiyon, kalp-damar hastalıkları ile yakın ilişkisi göz önüne alındığında obezitenin erken dönemde önlenmesinin ne denli önemli olduğunu göstermektedir. Ayrıca mevcut obezite tedavilerinin sınırlı etkinliği, bu sorunun daha köklü bir şekilde ele alınması gerektiğini ortaya koymuştur.